87-643-55-00

W czasach średniowiecza tereny obecnej Suwalszczyzny były zasiedlane przez plemię Jaćwingów. Była to ludność spokrewniona z Prusami i Litwinami, zamieszkująca głównie tereny północno-wschodniej Polski. Do XIII wieku zasiedlali oni ziemie obecnego Augustowa, aby ostatecznie zostać pokonanymi przez Krzyżaków. Po Jaćwingach pozostały tylko cmentarzyska rozlokowane w różnych częściach regionu, a ziemie przestały być całkowicie zamieszkałe. Co więcej, przez dekady trwały spory, do kogo mają należeć tereny pojaćwieskie.

W 1422 roku został podpisany pokój mełneński, zawarty między Królestwem Polski, Litwą a Krzyżakami. Od tego czasu nastąpił nowy przebieg granic i ziemie m.in. augustowszczyzny zostały znów zasiedlone. Przez wiele dekad toczyły się walki o przejęcie na swoją stronę jak największej ilości ziemi.

Dopiero Zygmunt August podjął decyzję o stworzeniu ośrodka miejskiego na pograniczu polsko-litewsko-pruskim. Dlatego zarówno nazwa, jak i herb miasta pochodzą od jego założyciela. Przyjmuję się, że miasto nad rzeką Nettą zostało założone w 1550 roku, chociaż niektóre dokumenty przedstawiają, że osada istniała już na kilka lat wcześniej. Natomiast prawa miejskie magdeburskie zostały nadane 17 maja 1557 roku przez Króla Zygmunta Augusta. Miasto funkcjonowało w dalszym ciągu na terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Magistrat 1925 r. – zdjęcie ze zbiorów Muzeum Ziemi Augustowskiej

Augustów przyciągało wielu osadników głównie ze względu na swoje bogactwo naturalne i dogodne położenie wśród lasów i jezior takich jak: Necko, Białe, Sajno. Zaczęło rozkwitać rolnictwo, rzemiosło i handel. Z biegiem czasu na terenie miasta powstał tartak, młyny i smolarnie. Do końca XVIII wieku zabudowa miasta była drewniana, typowa dla miast rolniczych. Niestety prężny rozwój miasta został zatrzymany przez liczne działania wojenne, które doprowadziły Augustów do ruiny. Podczas potopu szwedzkiego, Tatarzy splądrowali i spalili miasto w ramach niezadowolenia z podziału łupów po bitwie pod Prostkami (obecnie gmina w powiecie ełckim). Natomiast 50 lat później podczas trzeciej wojny północnej (1700-1721), kiedy to na terenach Augustowa stacjonowały liczne wojska m.in. szwedzkie, rosyjskie, czy brandenburskie, doszło do zdziesiątkowania mieszkańców miasta wskutek przyniesionej przez te wojska zarazy, jaką była dżuma.

Po tym czasie na krótko nastąpiła poprawa społeczna, gospodarcza i demograficzna regionu. W 1795 roku na miasto najechali Prusacy, a kilka lat po nich wojska napoleońskie. Sam Napoleon I Bonaparte miał swoją kwaterę w budynku, który do dziś znajduje się w mieście. Jest on też najstarszym zachowanym obiektem murowanym w centrum.

Dom Napoleona – zdjęcie ze zbiorów Muzeum Ziemi Augustowskiej
Rynek – Kopernika Rotsztejn – zdjęcie ze zbiorów Muzeum Ziemi Augustowskiej

Po 1815 roku, kiedy miał miejsce Kongres wiedeński, Augustów znalazł się na terenie Królestwa Polskiego, kiedy to powstało województwo augustowskie. Z racji tego, że miasto posiadało zrujnowaną infrastrukturę, to budynki urzędów były zlokalizowane w Suwałkach.

Wielkim wydarzeniem na początku XIX wieku była budowa Kanału Augustowskiego, która rozpoczęła się w 1824 roku pod przewodnictwem gen. Ignacego Prądzyńskiego.

Kanał Augustowski – zdjęcie ze zbiorów Muzeum Ziemi Augustowskiej

Następstwem tej inwestycji był wzrost gospodarczy miasta. Niestety po powstaniu listopadowym i styczniowym rozwój został zahamowany, a tereny Puszczy Augustowskiej były zajmowane przez partyzantów. Dopiero wraz z budową koszar carskich, Augustów zyskał dzięki temu połączenia kolejowe, co znów dało nieznaczny wzrost gospodarczy, ale nie na długo. I i II wojna światowa przyniosła z sobą najwięcej zniszczeń w centrum miasta, jak i na obrzeżach. Głównie za te straty byli odpowiedzialni Niemcy. Co więcej w 1941 roku utworzyli w obrębie miasta – getto żydowskie. Natomiast w roku 1945, wojska NKWD wraz z Armią Czerwoną przeprowadzili tzw. obławę augustowską w celu wyłapania wszystkich żołnierzy podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego. Wielu Polaków z podziemia oraz ludzi, którzy rzekomo mogli mieć z nimi kontakt, zostało schwytanych, a później przetrzymywanych, wiązanych i torturowanych przez prześladowców następnie zabitych. W 2019 roku dla upamiętnienia ofiar tej zbrodni, powstał pomnik na Rondzie Solidarności w Augustowie.

Dopiero po II wojnie zaczęła się odbudowa Augustowa po zniszczeniach jakie wyrządziły wojska niemieckie i rosyjskie. Miasto posiadało wiele walorów przyrodniczych i uzdrowiskowych. Zaczęły powstawać liczne ośrodki wypoczynkowe i letniska. W 1972 roku rozpoczęła się produkcja wody mineralnej „Augustowianka”, czerpiąca swoje źródło z jednego z najgłębszych ujęć w Polsce, na głębokości 482 metrów, gdzie znajduje się same serce Puszczy Augustowskiej. Miasto uzyskało status uzdrowiska w 1993 roku. Od tego czasu turyści zaczęli tłumnie odwiedzać gród nad Nettą.

Źródła: J. Szlaszyński, A. Makowski, Augustów. Monografia historyczna, Augustów 2007; pl.wikipedia.org